“Më goditën aq fort sa humba ndjenjat”: Politikani serb i opozitës tregon për kalvarin e shërbimit sekret.
Gazeta e njohur ndërkombëtare, The Guardian ia ka dedikuar një artikull të gjatë Nikola Sanduloviqit, politikanit pro-perëndimor serb i cili u përball me keqtrajtim të pabesueshëm pasi vendosi të kërkonte falje për krimet e Serbisë në Kosovë dhe bëri homazhe në Prekaz.
Arrestimi i politikanit pro-perëndimor Nikola Sanduloviq, i cili guxoi të kërkonte falje për krimet në Kosovë, ekspozon tensionet që ende janë të acaruara në Ballkan. Kjo është fjalia që Guardian e ka vendosur në krye të shkrimit të gjatë për këtë rast.
I lidhur me shtrat në vilën gjigante me tulla dhe mermer që është shtëpia e tij, Nikola Sanduloviq rrëfen sulmin që, thotë ai, e la të paralizuar në anën e djathtë dhe të paaftë për të ecur. Ishte 3 janar ora 15:20 kur tre automjete që transportonin agjentë nga shërbimi sekret BIA i Serbisë u ndalën jashtë shtëpisë së tij në zonën e Senjakut të Beogradit. Të mbështjellë në një furgon të zi – xhamat e tij të lyer që fshihnin atë që do të ndodhte më pas – njerëzit e maskuar i thanë së shpejti pse kishin ardhur: ish-sipërmarrësi dhe politikani i opozitës kishte guxuar të kërkonte falje për krimet e kryera nga serbët kur konflikti ndëretnik tronditi Kosovën në fund të viteve 1990 pas shpërbërjes së dhunshme të Jugosllavisë.
“Ishte e paimagjinueshme”, i tha ai gazetës së njohur, duke kujtuar kalvarin e dhunës në intervistën e tij të parë me një gazetë britanike që nga sulmi. “Një ditë pasi postova videon në rrjetet sociale duke thënë ‘më fal’ teksa vendosa lule te varri i vajzës së re, e cila, po, ishte në lidhje me një themelues të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës [e cila udhëhoqi revoltën kundër sundimit serb] unë mora kërcënime”.
“Pastaj kur filluan rrahjet më goditën aq fort sa humba ndjenjat. Në furgon më goditën në kokë, më goditën me grusht në fytyrë dhe më goditën me shkelma. Në hollin e selisë së BIA-s, ma hoqën këmishën dhe më detyruan të gjunjëzohesha dhe të puthja fotografitë në murin e agjentëve që kishin vdekur në Kosovë. Ata vazhduan të pyesnin se kush qëndronte pas vendimit tim për ta vizituar atë vendt, kush po më jepte ryshfet për të bërë gjëra të tilla”.
Tortura, pretendon Sanduloviq, zgjati gjashtë orë. “Ata u ulën në të dyja këmbët e mia, më tërhoqën krahët dhe ma kthyen kokën mbrapa, ndërkohë që incizonin [skenat] dhe bërtisnin ‘tradhtar’,” tha 60-vjeçari, duke shfaqur një parakrah ende të mavijosur dukshëm. “Në fund thashë: ‘Nuk do t’i përgjigjem më pyetjeve. Më vrisni ose telefononi një mjek”.
I pranuar atë mbrëmje në një spital ushtarak, do të kalonin 24 orë para se pacifisti i vetë-përshkruar të lejohej të kthehej në shtëpi, ku policia, e armatosur me një urdhër arresti, nuk humbi kohë për ta kapur përsëri. 12 ditët e ardhshme – me përjashtim të një nate në një klinikë shtetërore – do të kalonin në krahun mjekësor të burgut qendror të Beogradit, të ndaluar nga një prokuror me dyshimin për “nxitje të urrejtjes racore, kombëtare dhe fetare”. UÇK-ja është cilësuar si organizatë terroriste nga Serbia.
Për Aleksandar Vulin, ish-shefin e inteligjencës së vendit, i cili pranoi se kishte urdhëruar arrestimin, veprimet e Sanduloviqit në mbështetje të Kosovës meritonin një dënim shumë më të madh. Agjentët e BIA-s, tha ai për gazetën Novosti, me të vërtetë e kishin marrë atë, por nuk kishin përdorur çdo forcë fizike – taktika që shërbimet e tjera sekrete padyshim do t’i kishin përdorur. “Nëse Sanduloviq do të kishte vendosur një kurorë në varrin e Himmlerit, Mossadi do ta vriste atë… Unë i kërkoj falje Serbisë që nuk mund të bëj më shumë”. Një aleat i ngushtë i Aleksandar Vuçiq, presidenti populist i djathtë i Serbisë, pro-rusi i paturpshëm Vulin dha dorëheqje në nëntor pasi u sanksionua nga SHBA për keqpërdorim të detyrës publike dhe përfshirje në kontrabandën e paligjshme të armëve.
Me retorikën në nivele të tilla – Vulin është i vetmi zyrtar që ka folur publikisht për incidentin – vëzhguesit thonë se është tregues i gjendjes shpirtërore në përgjithësi, një që krahasohet gjithnjë e më shumë nga serbët me klimën që mbizotëronte nën Sllobodan Millosheviqin, njeriu i fortë i dikurshëm i quajtur ende kasapi i Ballkanit.
Përpara se sulmi i supozuar të katapultonte Sanduloviqin e hapur pro-perëndimor në faqet e shtypit ndërkombëtar – për shkak se gjendja e tij është pak e mbuluar në nivel lokal – ai ishte një figurë e diskutueshme në margjinat e qiellit politik të një vendi të dominuar nga sundimi autokratik i Vuçiqit. Hera e fundit që ai konkurroi në zgjedhjet kombëtare ishte në vitin 2016, kur partia e tij e vogël Republikane Serbe fitoi më pak se 1% të votave.
“Censura është e çmendur. Vuçiq kontrollon gjithçka. Ai vjedh votat dhe është e pamundur të dëgjohet”, u ankua ai. Të dërguarit perëndimorë që kërkuan lirimin e Sanduloviçit – diplomatët amerikanë janë ndër ata që kanë bërë gjithashtu udhëtimin në vilë për të zhvilluar bisedime pranë shtratit me të – pranuan se duhej të gërmoheshin thellë në arkivat e tyre për të zbuluar se kush ishte ai dhe nuk u pëlqente gjithçka që zbuluan.
Por mes tensioneve të përshkallëzuara rajonale, të përkeqësuara nga ndërhyrja e hapur ruse në të gjithë gadishullin ballkanik, përpjekja për ta paraqitur politikanin si një kolumnist të pestë ka nxjerrë në pah frikën mbi rënien demokratike të Serbisë në një kohë kur shteti kandidat për në BE është kapluar nga protestat mbi akuzat se rizgjedhja e fundit e Vuçiqit u manipulua.
“Për autoritetet nuk është një pamje e mirë”, tha një diplomat. “Pajtimi në këto pjesë nuk është kurrë një gjë e keqe dhe në këtë rast nuk mund të mohohet”.
Në një fjalim të premten, Vuçiq akuzoi liderët shqiptarë etnikë të Kosovës se synojnë ta “pastrojnë etnikisht” territorin pas vendimit të saj për ta ndaluar përdorimin e dinarit serb dhe për ta zbatuar euron si monedhën e vetme. Duke u zotuar se do ta shpërfillte masën, ai u zotua të kërkonte një takim urgjent të këshillit të sigurimit të OKB-së nesër, duke thënë se serbët vendas “janë të frikësuar, ata janë duke pritur në radhë” nga frika se nuk do të mund të marrin pensionet dhe pagat në dinarë.
Javën e kaluar, Çedomir Stojkoviq, avokati i shquar i të drejtave të njeriut që përfaqëson Sanduloviqin, e përshkroi atë si një nga figurat e pakta në Serbi që do të mbështeste ndonjëherë publikisht pavarësinë e Kosovës.
“Ai u sulmua në këtë mënyrë sepse ai thotë gjëra që askush nuk dëshiron të dëgjojë”, tha ai. “Për mua Nikolla është më shumë një aktivist politik dhe ndonjëherë bën deklarata provokuese, por sipas cilit ligj, në cilin vend të këtij planeti, vendosja e luleve mbi varrin e një vajze shtatëvjeçare është e paligjshme?”.
Të enjtën, Michael Polak, një avokat britanik, hyri në Pallatin e Drejtësisë të Beogradit me një padi me Stojkoviq për të paraqitur një ankesë penale kundër “torturuesve të Sanduloviqit” dhe ndalimit të paligjshëm. “Është e jashtëzakonshme në një vend europian në vitin 2024 që dikush mund të rrëmbehet nga shtëpia e tij nga agjentë shtetërorë dhe t’i nënshtrohet këtij lloji të trajtimit”, tha ai. “Në asnjë moment nuk duhet të ketë mosndëshkim për torturat. Sipas Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut, Serbia ka për detyrë t’i hetojë akuzat dhe të kërkojë përgjegjësi nga autorët”.
Më vonë, ndërsa ai ishte gati të largohej nga vendi, Polak u ndalua në aeroportin e Beogradit nga policia duke kërkuar të dinte pse ai “po ndërhynte në punët e brendshme të Serbisë”. Kur më në fund u lejua të hipte në aeroplan, atij iu tha se nuk do të ishte i mirëpritur të kthehej.
